เดลินิวส์ (กรอบบ่าย) ฉบับวันที่ 06 ตุลาคม พ.ศ. 2563
พงษ์พรรณ บุญเลิศ
ด้วยความหลากหลายของพรรณไม้ นอกจากไม้ดอก ไม้ประดับและไม้ยืนต้น ที่นิยมปลูกในกระถาง หรือจัดแต่งสวน ให้ร่มเงาความร่มรื่นแก่บ้านพรรณไม้เก่าแก่ พรรณไม้โบราณหายาก ยังเป็นอีกกลุ่มต้นไม้ที่มีมนต์เสน่ห์…
ผศ.วีระยุทธ นาคทิพย์ รองคณบดีฝ่ายบริหารและวางแผน อาจารย์ประจำสาขาวิชาเทคโนโลยีภูมิทัศน์ คณะเทคโนโลยีการเกษตร มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี ให้ความรู้ พาสัมผัสพรรณไม้หายากซึ่งมากด้วยเรื่องน่ารู้ โดยเล่าถึงการปลูกอนุรักษ์ไว้ในพื้นที่ศูนย์อนุรักษ์พันธุกรรมพืชและแหล่งเรียนรู้ สวนพฤกษศาสตร์เกษตรสู่เศรษฐกิจพอเพียงว่า พื้นที่แห่งนี้เป็นพื้นที่การเรียนรู้แก่ผู้ที่สนใจเข้ามาเยี่ยมชมและศึกษาพรรณไม้ ศึกษาความเหมือน ความต่างของต้นไม้ ดอกไม้แต่ละชนิด โดยหากไม่นับรวมพืชสมุนไพร พืชที่ปลูกอนุรักษ์ไว้ทั้งพรรณไม้โบราณ พรรณไม้ดั้งเดิมจะมีจำนวนกว่าสามร้อยชนิด
“ต้นไม้ที่ทางคณะรวบรวมนำมาปลูกอนุรักษ์ มีความหลากหลาย ทั้งกลุ่มต้นไม้ที่มีชื่อแปลก ชื่อที่คุ้นเคยและชนิดที่ไม่เคยพบกับต้นจริง อย่างเช่น มะเกลือ มะขวิด การบูร ต้นกล่อม แมงดา ต้น ไข่เน่า ต้นเสน่หา ฯลฯ ทั้งมีพืชสมุนไพรปลูกไว้เพื่อเป็นพื้นที่เรียนรู้พันธุ์ไม้ศึกษาธรรมชาติ ทั้งนี้พื้นที่เดิมบริเวณนี้มีรกร้าง มีต้นไม้เก่าแก่อยู่ในพื้นที่หลายชนิด อย่างเช่น สมอพิเภก หนึ่งในต้นไม้ที่มีคุณสมบัติเด่นนำมาใช้ประโยชน์ทางยา ทั้งมีต้นหว้า ต้นมะขาม ต้น ปีบ เป็นไม้ดั้งเดิมซึ่งเราได้เก็บรักษาความดั้งเดิมของต้นไม้ไว้”
ไม้หายาก ในที่นี้เป็นไม้ที่ไม่ค่อยได้รู้จักและพบเห็นน้อย โดยหากไม่ปลูกรักษาไว้ก็เป็นไปได้ว่า ไม้ชนิดนั้น ๆ จะลดน้อยลงและสูญไป อีกทั้งพื้นที่เมืองจะไม่ค่อยนำไม้เหล่านี้มาปลูกกัน จะปลูกเป็นไม้พื้นฐานทั่วไป อย่าง มะขวิด มะสัง จะคุ้นกันแต่ชื่อ ส่วนต้นไม้จริงยากจะเห็น หรือนำมาปลูก แต่เพื่อให้นักศึกษา หรือผู้ชื่นชอบสนใจต้นไม้ได้เห็นลักษณะกิ่ง ก้าน ใบ หรือลูกผลของต้นไม้ โดยสามารถแยกได้ว่าเป็นต้นใดเพราะไม้ชนิดนี้มีความคล้ายคลึงกันมาก จึงเลือกนำมาปลูกไว้
ผศ.วีระยุทธ เล่าเพิ่มอีกว่า มะขวิดในความต่างจากมะสัง สังเกตได้จากใบ ลักษณะใบมะขวิดจะใหญ่กว่ามะสังซึ่งดูถี่กว่า ส่วนลักษณะต้นเป็นไม้ขนาดใหญ่ และอีกส่วนหนึ่งที่ต่างกันคือ ผลมะขวิดกินได้ ลูกมีขนาดเล็กประมาณผลมะนาว เมื่อเวลาผลสุกจะร่วงหล่นจากต้นเป็นลูกสีดำ
ต้นกล่อม หรือ กลึงกล่อม อีกหนึ่งชนิดที่อาจไม่คุ้นชื่อ เป็นไม้หายาก ไม้ชนิดนี้เป็นพุ่มกึ่งไม้ต้นขนาดเล็ก ต้นกล่อมเป็นไม้โตช้าชอบแดด และไม่ค่อยทิ้งใบ ทั้งยังออกผลทั้งปี โดยผลจะเป็นกลุ่มมีจำนวนมาก อยู่บนแกนตุ้มกลม เมื่อเริ่มออกผลจะให้สีน้ำตาล จากนั้นจะเปลี่ยนเป็น เขียว และเมื่อผลแก่เต็มที่จะ มีสีแดง ส่วนดอกจะไม่หอมแต่เวลาออกดอกจะเป็นพวง
มะเกลือ แม้จะคุ้นเคยกันในชื่อ แต่น้อย นักที่จะเห็นต้นจริง โดยต้นมะเกลือจะมีสีดำ เปลือกดำ ใบจะเป็นสีเขียวเข้มดำดูลึกลับ ไม้ชนิดนี้มีชื่อท้องถิ่นอีกหลายชื่อ จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ โดยในเมืองจะไม่ค่อยมีให้เห็น แต่หากเป็นต่างจังหวัดยังพบได้ตามหัวไร่ปลายนา ทั้งนี้มะเกลือเป็นไม้พุ่มขนาดใหญ่ เมื่อนำมาปลูก การดูแลจะต้องปรับ เปลี่ยนพื้นที่ให้เหมาะสม ไม่ควรปลูกในพื้นที่ชื้นแฉะ ฯลฯ ซึ่งก็เป็นอีกชนิดที่เลือกนำมาปลูกไว้ โดยมีความตั้งใจอยากให้ได้ศึกษาจากต้นจริง แม้จะคุ้นเคยกับชื่อก็ตาม
อโศก ไม้ชนิดนี้ก็มีความน่าสนใจ โดยปัจจุบันนิยมปลูก ด้วยเป็นไม้ที่มีความสวยงาม ส่วนยอดจะออกเป็นพวง ทั้งยังมีหลายชนิดทั้ง อโศกพวง อโศกระย้า โดยชนิดนี้ยอดเป็นสีชมพู บ้างเป็นสีส้ม เหลือง เป็นพวงดูสวยงามเพลินตา ยอดที่แตกออกมาใหม่จะดูคล้ายดอกห้อยย้อยพราวไปทั้งต้น
จากนั้นผ่านไปสักระยะยอดที่มีสีสันสวยจะเปลี่ยนเป็นสีเขียวชวนแปลกตาเป็นอีกจุดเด่นของพรรณไม้ชนิดนี้ ฯลฯ ทั้งนี้การรวบรวมนำมาปลูกไว้ส่วนหนึ่งเพื่อแสดงให้เห็นถึงความหลากหลาย ความต่างของชนิด และในเรื่องของดอก เรือนยอด และการเจริญเติบโตของต้นไม้
อาจารย์ประจำสาขาวิชาเทคโนโลยีภูมิทัศน์ ผศ.วีระยุทธ ให้ความรู้โดยเล่าเพิ่มการปลูกอนุรักษ์ต้นไม้อีกว่า อีกส่วนหนึ่งที่มีความน่าสนใจ นอกจากพันธุ์ไม้ดั้งเดิม ไม้ที่หาชมยาก สีสันความสวยงามของดอกไม้ และกลิ่นของดอกไม้ เป็นอีกมนต์เสน่ห์ โดยที่เลือกนำมาปลูกมีความพยายามจะให้ได้ชมดอกไม้ ได้สัมผัสกลิ่นของดอกไม้ในแต่ละช่วงเวลา แต่ละฤดูกาล โดยกลมกลืนผสมผสานร่วมไปกับนานา พรรณไม้ที่มี
องุ่นทะเล ต้นไม้ที่มีใบคล้ายใบสัก เป็นหนึ่งในไม้ฟอกอากาศ เป็นไม้ทนแล้ง ในความน่าสนใจของพรรณไม้ชนิดนี้คือ มีดอกและผลเป็นพวง เป็นไม้ประดับที่มีเสน่ห์ และด้วยที่เป็นไม้โตช้า ไม่ทิ้งใบจึงไม่ต้องกวาดใบไม้บ่อยโดยจะคงอยู่เช่นนั้น แต่อย่างไรก็ตามในความสวยงามนั้นอาจถูกรบกวนได้โดยแมลง จะชอบกัดกินใบ ใบไม้จึงมักมีรูพรุน
ส่วนอีกชนิด โซ่ทอง เป็นไม้ประดับให้ความสวยงาม เป็นไม้พุ่มขนาดกลาง โดยถ้าออกดอกเต็มต้นจะห้อยระย้า ดั่งโซ่ทอง เป็นอีกหนึ่งชนิดที่มีชื่อไพเราะ มงคล และด้วยที่ดอกมีความสวยงามจึงเป็นที่สนใจนำมาปลูกตกแต่งสวน เพิ่มความร่มรื่นให้กับบ้านซึ่งพบเห็นบ่อย ที่สำคัญเป็นหนึ่งในพรรณไม้ที่ชอบน้ำ ปลูกไว้ริมน้ำจะเหมาะสมกับการเจริญเติบโตของต้นไม้
เทียนกิ่ง ไม้ชนิดนี้ก็มีความน่าสนใจศึกษา แม้จะไม่นิยมนำมาปลูกไว้ตามบ้านก็ตาม แต่เพราะมีความแปลกตานั้น ส่วนผล นำมาย้อมผมเป็นสมุนไพรอย่างหนึ่ง โดยผลจะเป็นพวงเล็ก ๆ ฯลฯ ขณะที่ กระทิง มีความเด่นที่ใบสวย ใบมันไม่ทิ้งใบจะมีความเขียวสดชื่นตลอดปี ทั้งยังทนแล้ง
นอกจากนี้ยังมีไม้โบราณอีกชนิดอย่าง ต้นไข่เน่า เป็นไม้ที่อาจเคยได้ยินชื่อ แต่อาจไม่เคยพบเห็นต้นจริง ด้วยที่ไม่ค่อยปลูกกัน และหากไม่รักษาไว้ก็มีโอกาสที่จะหายไปได้ ทั้งนี้ต้นไม้ดังกล่าวมีความโดดเด่นโดยผลกินได้ เนื้อในผลมีความหวานแม้ผลภายนอกจะมีสีดำดูแปลกตาก็ตาม กระดาดดำ เป็นไม้อีกชนิดที่มีความสวยงาม มีใบขนาดใหญ่สะดุดตา ซึ่งในบริเวณใกล้กันที่ปลูกไว้ยังมีกระดาดเขียว ซึ่งมีความคล้ายคลึงกันและมีความต่างให้ศึกษา
อีกหนึ่งชนิด เสน่หา หรือ ฝนแสนห่า เป็นไม้พื้นถิ่น โดยที่เรียกเช่นนี้อาจดูได้จากลักษณะใบที่เป็นเอกลักษณ์ โดยใบมีมากและมีลักษณะรี ๆ ซึ่งอาจเป็นไปได้ที่ทำให้มองดูคล้ายกับเม็ดฝนที่ตกลงมามากซึ่งก็อาจเป็นที่มาของชื่อดั้งเดิมของต้นไม้ชนิดนี้ได้ อีกทั้งยังมีความสนใจในการปลูก ดูแลซึ่งต้องได้รับน้ำที่พอเหมาะ หากมากเกินไปจะทำให้ใบร่วง เช่นเดียวกับการปลูกเลี้ยงต้นไม้ทุกชนิด ไม่ว่าจะปลูกชนิดใดต้องมีความเข้าใจธรรมชาติของต้นไม้ชนิดนั้น ๆ
ผศ.วีระยุทธ ทิ้งท้ายในมิติการปลูกอนุรักษ์เพิ่มอีกว่า ด้วยความหลากหลายของพรรณไม้ ส่วนหนึ่งที่นำมาบอกเล่าจากการปลูกอนุรักษ์ ขยายพันธุ์ต้นไม้โบราณ นอกจากรักษาความดั้งเดิม ความสมบูรณ์ของพรรณไม้ คงอยู่
ใต้ร่มเงาไม้จากพรรณไม้นานาชนิดยังให้ความรื่นรมย์ ส่งผลต่อการเรียนรู้ยังประโยชน์ต่อการศึกษาต่อเนื่อง.
“แม้คุ้นเคยกันในชื่อ น้อยนักจะเห็นต้นจริง”
