นสพ.เดลินิวส์ ฉบับวันที่ 26 เม.ย. 2564
พงษ์พรรณ บุญเลิศ
พายุฤดูร้อนนอกจากแรงลมกระโชกทำให้ต้นไม้ล้มหักโค่น ฝนฟ้าคะนอง ฟ้าผ่ายังสร้างความเสียหาย เป็นภัยธรรมชาติที่มักเกิดขึ้นช่วงฤดูร้อน
ก่อนเมฆดำจะก่อตัว ลมพัดกระโชกแรงอันตรายที่เกิดขึ้นจากฤทธิ์ลมพายุ ผศ.พร้อมศักดิ์ อภิรติกุล อาจารย์ประจำภาควิชาวิศวกรรมไฟฟ้า คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรีให้ความรู้พายุฤดูร้อน ให้มุมมองการป้องกันอันตรายจากฟ้าผ่าว่า ช่วงฤดูร้อนมักมีพายุฤดูร้อนเกิดขึ้นและอาจมีความรุนแรง ทั้งนี้เป็นช่วงรอยต่อระหว่างสภาพอากาศแห้งกับสภาพอากาศชื้น
พายุฤดูร้อน พายุฝนฟ้าคะนองที่เกิดขึ้นช่วงฤดูร้อนเกิดขึ้นจากธรรมชาติ โดยเมื่อมีความร้อนในพื้นดินสูงมีอากาศอบอ้าวติดต่อกันหลายวัน เมื่อมีอากาศเย็นหรือความกดอากาศสูงพัดมาปะทะกับมวลอากาศร้อนซึ่งส่งผลให้อากาศบริเวณนั้นแปรปรวนจนกลายเป็นพายุฝนฟ้าคะนอง เกิดลมพัดแรง มีฟ้าแลบ ฟ้าร้องคำราม เกิดฟ้าผ่าและอาจทำให้เกิดลูกเห็บตกได้เช่นกัน
แต่เมื่อฝนหยุดตกแล้วอากาศจะเย็นลง ท้องฟ้าแจ่มใส ทัศนวิสัยชัดเจนขึ้น ความเสียหาย ความอันตรายจะพบในช่วงฤดูร้อนทั้งที่ฤดูฝนจะมีฝนตก ฟ้าผ่าเกิดขึ้นเช่นกัน แต่ความรุนแรงจะไม่เท่ากับช่วงฤดูร้อนซึ่งคงต้องให้ความสำคัญ ระมัดระวังและเตรียมพร้อมรับมือ
อาจารย์ประจำภาควิชาวิศวกรรมไฟฟ้า ผศ.พร้อมศักดิ์ให้ความรู้เพิ่มกรณีการเกิดฟ้าผ่า ปรากฏการณ์ฟ้าผ่า เกิดจากการปลดปล่อยประจุไฟฟ้าออกจากเมฆฝนฟ้าคะนอง เมื่อก้อนเมฆสะสมประจุไฟฟ้าเพิ่มมากขึ้นจะปลดปล่อยเพื่อให้เกิดความสมดุล หรือจากองค์ความรู้ จากข้อมูลที่เผยแพร่ อธิบายการขึ้นของฟ้าแลบและฟ้าผ่าซึ่งเกิดจากประกายไฟฟ้าของการปล่อยประจุอิเล็กตรอน เมื่อเกิดความต่างศักย์ไฟฟ้าระหว่างตำแหน่งสองตำแหน่งที่ระดับค่าหนึ่ง
ความต่างศักย์ทำให้เกิดแรงดันและการไหลของประจุไฟฟ้า ค่าความต่างศักย์ไฟฟ้าระหว่างสองตำแหน่งเป็นไปตามสภาวะอากาศที่เป็นสื่อนำ และระยะห่างของตำแหน่งทั้งสอง เช่น ความต่างศักย์ไฟฟ้าระหว่างเมฆกับพื้นดิน ระหว่างเมฆสองกลุ่ม หรือส่วนหนึ่งส่วนใดภายในเมฆกลุ่มเดียวกันจึงมักปรากฏฟ้าผ่าวัตถุที่อยู่ในที่สูง ในโลหะหรือในน้ำซึ่งเป็นสื่อไฟฟ้า
“จากที่กล่าวก้อนเมฆเป็นขั้วลบสะสมประจุไฟฟ้ามาก เมื่อมากเกินไปจะคลายประจุสู่พื้นดินซึ่งเป็นขั้วบวก และด้วยการคลายประจุอย่างรวดเร็วจึงเป็นที่มาของการเกิดฟ้าผ่าอย่างรุนแรง สร้างความเสียหาย มีความอันตรายต่อคน สัตว์และสิ่งต่าง ๆ ที่อยู่บนพื้นดินหรือผืนน้ำ”
ส่วนการเกิดขึ้นของฟ้าผ่าจะเกิดมากหรือน้อยอย่างไรนั้น ผศ.พร้อมศักดิ์ ให้มุมมองว่า สิ่งเหล่านี้เป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติ ถ้าสังเกตก่อนฝนจะตกอากาศจะร้อนอบอ้าว ฟ้าแลบ ฟ้าร้องเป็นการคายประจุหากัน แต่ฟ้าผ่าจากที่กล่าวเป็นการคายประจุลงสู่พื้นดิน โดยเมื่อไม่นานมานี้ที่เกิดฟ้าผ่าประจุไฟฟ้ากระจายไปตามพื้นน้ำ ฯลฯ
ในช่วงฤดูร้อน พายุฤดูร้อนที่เกิดขึ้นบางพื้นที่อาจมีความรุนแรงกว่าอีกพื้นที่หนึ่งนั้น แต่อย่างไรก็ตามเมื่อมีฝนตก ลมกระโชกเมื่อมีการประกาศแจ้งเตือนควรให้ความสำคัญ รวมทั้งเข้าใจถึงการป้องกันอันตรายจากฟ้าผ่าในช่วงที่เกิดพายุฝนฟ้าคะนอง โดย ผศ.พร้อมศักดิ์ อธิบายเพิ่มว่า การเกิดฟ้าผ่าด้วยที่ไม่อาจทราบได้ว่าจะเกิดขึ้นเมื่อไหร่ การออกแบบการป้องกันในบ้านเราจะออกแบบกับอาคารสูง อาคารที่มีความสำคัญ สนามบิน ศูนย์สื่อสารต่าง ๆ ฯลฯ โดยมีอุปกรณ์ มีมาตรฐาน และแม้การเกิดขึ้นของฟ้าผ่าในบ้านเราจะไม่บ่อยเท่าในต่างประเทศ แต่ไม่ควรประมาท ไม่ควรออกไปสู่ที่โล่งหรือกลางแจ้ง โดยเมื่อมีฝนฟ้าคะนอง กรณีที่อยู่กลางแจ้งไม่ควรหลบพายุฝนในบริเวณพื้นที่เสี่ยงฟ้าผ่า โดยเฉพาะ ต้นไม้ใหญ่สูงโดดเด่น ใกล้ป้ายโฆษณา หรือเสาไฟฟ้าแรงสูง บริเวณสิ่งปลูกสร้างที่มีส่วนประกอบเป็นโลหะ แหล่งน้ำ เพราะโลหะและน้ำเป็นสื่อนำไฟฟ้าซึ่งมีความเสี่ยงต่อการถูกฟ้าผ่า
“ฟ้าผ่า โดยมากจะผ่าลงสู่ที่สูงอย่างเช่น ต้นไม้ อาคารสูง ๆ จะไม่ลงสู่คนโดยตรง พาหะที่นำกระแสไฟฟ้าได้ดีส่วนใหญ่เป็นโลหะ แต่ด้วยที่เมื่อเราอยู่กลางแจ้งอยู่ใกล้ต้นไม้ เมื่อฟ้าผ่าลงต้นไม้ลงพื้นดิน ถ้าให้เห็นภาพชัดขึ้นเหมือนนำน้ำหยดในขันน้ำจะกระจายเป็นวง เมื่อกระแสไฟฟ้ากระจายเป็นวงรอบใครหรืออะไรที่อยู่ใกล้อยู่โดยรอบจะได้รับอันตราย เกิดความเสียหาย เกิดความต่างศักย์ไฟฟ้าหรือแรงดันไฟฟ้าขึ้น”
การประกอบกิจกรรมกลางแจ้งช่วงเกิดฝนฟ้าคะนองควรหลีกเลี่ยง ไม่ว่าจะเป็นการเล่นกีฬา การทำการเกษตร โดยเฉพาะบริเวณที่มีน้ำ ทุ่งนา พื้นที่โล่ง ฯลฯ ซึ่งเป็นพื้นที่เสี่ยงต่อการเกิดฟ้าผ่า หรือจากที่กล่าวจากภาพที่ฟ้าผ่าลงผิวถนนที่ฝนกำลังตกซึ่งก็เป็นไปได้ โดยถ้าฟ้าผ่าที่ต้นไม้หรืออาคารโดยไม่สามารถลงดินได้ประจุไฟฟ้าจะวิ่งบนผิวน้ำ ถ้ามีความรุนแรงมาก ๆ สามารถทำให้น้ำกระเพื่อมกระจาย โดยเหตุการณ์ลักษณะนี้มีเกิดขึ้นในต่างประเทศ ฯลฯ เป็นเรื่องใกล้ตัวน่ารู้ที่พึงต้องระวังทั้งเป็นคำตอบที่เตือนระวังเมื่อฝนฟ้าคะนอง ไม่ควรอยู่ในที่โล่งแจ้งหรือพื้นที่ใกล้น้ำ
อย่างไรก็ตามเมื่อเกิดฝนตกฟ้าร้อง ฟ้าคะนองควรหลบอยู่ในที่ปลอดภัย อยู่ภายในอาคาร อีกคำแนะนำถ้าไม่สามารถหลบได้ให้ยืนเท้าชิดและย่อตัวลง ทำตัวเป็นจุดเดียวก็จะช่วยลดความเสี่ยงต่อการถูกฟ้าผ่า ส่วน กรณีที่อยู่ในอาคาร จากคำแนะนำไม่ควรอยู่บริเวณมุมตึก ระเบียงด้านนอกหรือส่วนที่เป็นโลหะระหว่างเกิดฝนฟ้าคะนอง เหล่านี้มีความเสี่ยงหรือการใช้อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ เครื่องใช้ไฟฟ้า ถ้ามีอุปกรณ์ป้องกัน หรือต่อสายดินจะไม่เกิดปัญหา ลดความเสียหาย
นอกจากความอันตราย ความเสียหายที่เกิดขึ้นขณะฝนฟ้าคะนอง อาจารย์ประจำภาควิชาวิศวกรรมไฟฟ้า ผศ.พร้อมศักดิ์ให้มุมมองเพิ่ม มองอีกมุมในด้านความงามของธรรมชาติ โดย ภาพเมฆฝนที่ก่อตัว ภาพฟ้าผ่าที่มีแสงสว่าง ภาพเหล่านี้ที่นักถ่ายภาพบันทึกไว้ มีคุณค่า เป็นภาพที่หาชมยาก โดยการที่จะได้ภาพผลงานแต่ละภาพ นอกจากความอุตสาหะแล้วยังต้องมีความแม่นยำในช่วงจังหวะเวลา ด้วยที่เป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว ทั้งมีความเข้าใจธรรมชาติ เข้าใจการเกิดขึ้นของปรากฏการณ์ธรรมชาติซึ่งส่งต่อการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ เรียนรู้ธรรมชาติ ได้เป็นอย่างดีอีกทั้งให้มุมมองทิ้งท้ายอีกว่า ในช่วงฤดูร้อนการเตรียมความพร้อมรับมือกับฝนกับลมกระโชก ไม่ว่าจะเป็นการสำรวจบ้านเรือนซ่อมแซมส่วนที่ไม่สมบูรณ์ ดูแลตัดแต่งกิ่งไม้ หรือแม้แต่การแจ้งเตือนลูกหลาน การติดตามข่าวสารการพยากรณ์อากาศนั้นมีความสำคัญ
ฝนฟ้าคะนองช่วงฤดูร้อนจากที่กล่าวแม้จะมีอันตราย แต่การเรียนรู้ป้องกันด้วยความเข้าใจจะช่วยให้การดำเนินชีวิตดำเนินไปด้วยความปลอดภัย ลดความเสี่ยง.
“ระมัดระวังพร้อมรับมือ”
