เดลินิวส์ ฉบับวันที่ 15 กันยายน พ.ศ. 2564
พงษ์พรรณ บุญเลิศ
ย่านเก่าในพื้นที่รอบแม่น้ำเจ้าพระยา แต่ละสถานที่มีเอกลักษณ์ มีมนต์เสน่ห์ มีความสำคัญทางด้านประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และยังเป็นย่านแห่งการสร้างสรรค์เป็นจุดหมายการไปเที่ยวชม.
ดร.พิมอร แก้วแดง หัวหน้าสาขาวิชาการท่องเที่ยวและการโรงแรม คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรีให้ความรู้ พาสัมผัสมนต์เสน่ห์ย่านเก่ากรุงเทพมหานคร เล่าเส้นทางสัญจรทางน้ำ ท่าน้ำที่มีความสำคัญมานับแต่อดีตว่า แม่น้ำเจ้าพระยามีความผูกพันกับวิถีชีวิตไทยมายาวนาน เป็นแม่น้ำสายหลักที่บอกเล่าประวัติศาสตร์การตั้งถิ่นฐานของชุมชนที่มีมาแต่วันวานจนถึงปัจจุบัน เป็นสายน้ำสำคัญทั้งในด้านอุปโภคบริโภค การเกษตรกรรม และยังเป็นเส้นทางคมนาคมที่เชื่อมต่อการเดินทาง
ความสวยงามของภูมิทัศน์สองฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยาซึ่งมีโบราณสถาน วัดวาอาราม และสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ยังเป็นเส้นทางท่องเที่ยวที่มีมนต์เสน่ห์ ที่บอกเล่าบรรยากาศครั้งวันวาน แต่เดิมแม่น้ำเจ้าพระยามีความคดเคี้ยวเป็นอุปสรรคต่อการเดินทางการติดต่อค้าขายจึงเกิดการขุดคลองลัดขึ้นหลายช่วง โดยเมื่อมีการขุดคลอง เกิดเป็นคลองย่อยหลายสาย ชุมชน ย่านการค้าสำคัญก็เกิดขึ้น อย่างเช่น คลองบางกอกน้อย ย่านนี้มีชุมชน มีวัดวาอารามเก่าแก่ที่สร้างขึ้นสมัยธนบุรี เป็นย่านการค้าขายสำคัญ เช่นเดียวกับ ท่าเตียน ท่าช้าง ท่ามหาราช ท่าพระจันทร์ พาหุรัด ย่านเสาชิงช้า ฯลฯ เป็นอีกส่วนหนึ่งที่ยังคงบอกเล่าบรรยากาศ มีอาคารสถาปัตยกรรม สถานที่ต่าง ๆ ให้ย้อนกลับไปสัมผัสเรียนรู้
“ชุมชนเก่าแก่คู่กับเมืองมีอยู่หลายสถานที่ อย่างเช่น ชุมชนกุฎีจีน ชุมชนเก่าแก่ชาวไทยเชื้อสายโปรตุเกส ชุมชนริมแม่น้ำเจ้าพระยาแห่งนี้มีประวัติความเป็นมายาวนาน มีเอกลักษณ์โดดเด่นทั้งในแง่ของวิถีชีวิตความเป็นอยู่ วัฒนธรรม มีศาสนสถานสำคัญ สถาปัตยกรรมที่เก่าแก่งดงาม”
วัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร ย่านนี้ก็มีหลายสถานที่สำคัญโดยความงามสง่าของพระปรางค์วัดอรุณเป็นแลนด์มาร์คของเมือง รวมถึงมีวัด สถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์อีกหลายแห่ง ส่วนทางฝั่งพระนคร ท่าเตียน พื้นที่บริเวณนี้เป็นย่านการค้าสำคัญอีกแห่งหนึ่ง โดยปัจจุบันปรับภูมิทัศน์เชื่อมโยงกับบรรยากาศครั้งอดีต
“ในอดีตบริเวณย่านท่าน้ำมีตลาด มีชุมชน วัดวาอารามซึ่งบอกเล่าคุณค่าความผูกพันกับสายน้ำ วิถีชีวิตริมน้ำ สำหรับท่าเตียน บริเวณนี้มีชุมชนเป็นย่านค้าขายของแห้งของทะเล เป็นท่าเรือขนาดใหญ่ ทั้งเป็นย่านการค้าเก่าแก่ แหล่งการกระจายสินค้าทางด้านอาหาร และการเกษตร ฯลฯ มีประวัติความเป็นมาอย่างยาวนานนับตั้งแต่ต้นกรุงรัตนโกสินทร์”
ท่าเตียน จากประวัติ บอกเล่าถึงความเป็นย่านเก่าที่มากด้วยแง่มุมคุณค่าประวัติศาสตร์ โดยปัจจุบันพร้อมเล่าเรื่อง และถ่ายทอดบรรยากาศวันวานให้สัมผัส และด้วยที่เป็นชุมชนเก่าแก่ หลากเรื่องราวของกรุงเทพมหานครจึงเริ่มจากท่าเตียน ในอดีตท่าเตียนเป็นแหล่งรวมสินค้า เป็นย่านการค้าใหญ่ที่คับคั่งด้วยสารพันสิ่งของหลากหลาย ตลาดท่าเตียนจึงผูกโยงกับการคมนาคมของแม่น้ำเจ้าพระยาและเครือข่ายแม่น้ำลำคลองทั้งจากฝั่งธนบุรี ฝั่งพระนครเอาไว้
ตลาดที่นี่จึงมีสารพันสินค้านับแต่พืชผลทางการเกษตร กระทั่งถึงสิ่งของเครื่องใช้ มีสินค้าจากต่างประเทศไม่ว่าจะเป็นเครื่องหอม เครื่องแก้ว ฯลฯ ซึ่งหาซื้อได้ในย่านตลาดท่าเตียน ที่นี่จึงเป็นย่านค้าส่งแห่งแรก ๆ ของกรุงเทพมหานคร เป็นต้น ทั้งนี้การเรียนรู้ย้อนไปศึกษาเรื่องราวของชุมชนเก่า ย่านเก่าสิ่งเหล่านี้มีความสำคัญ
นอกจากได้เห็นวิถีชีวิตของผู้คนในอดีตซึ่งแม่น้ำมีความสำคัญทั้งในด้านการอุปโภค บริโภค เป็นเส้นทางการเดินทาง การขนส่งสินค้า ยังเป็นการเรียนรู้ธรรมชาติส่งต่อการอนุรักษ์ การดูแลรักษาความสมบูรณ์สายน้ำ หัวหน้าสาขาวิชาการท่องเที่ยวและการโรงแรมดร.พิมอร ให้มุมมองเพิ่มอีกว่า จากที่กล่าวย่านเก่ามีหลายสถานที่ ชุมชนริมน้ำย่านเก่าของเมือง ยังเป็นจุดหมายการท่องเที่ยว โดยเฉพาะชาวต่างชาติให้ความสนใจกับเส้นทางท่องเที่ยวทางน้ำ
อีกทั้งการเที่ยวทางน้ำยังเป็นการกระจายเส้นทาง เพิ่มความหลากหลายให้กับเส้นทางท่องเที่ยวเพิ่มขึ้น มีความสโลว์ไลฟ์ไม่เร่งรีบ การท่องเที่ยวในบรรยากาศริมน้ำช่วยให้ความผ่อนคลาย ได้ซึมซับกับธรรมชาติ
ดร.พิมอร ยังเล่าถึง ชุมชนท่าช้าง อีกชุมชนการค้าขาย โดยอดีตจะมีผักจากสวนฝั่งธนบุรีบรรทุกใส่ลำเรือข้ามฝากมาขาย ฯลฯ บริเวณนี้ปัจจุบันมีท่ารถ ท่าเรือข้ามฟาก ท่าขึ้นลงเรือด่วน ฯลฯ เชื่อมต่อการเดินทางไปในสถานที่ต่าง ๆ อาคารบ้านเรือน ร้านค้ายังคงร่องรอยแห่งประวัติศาสตร์ มีรูปแบบของสถาปัตยกรรมสมัยรัชกาลที่ 5 ผสมผสานระหว่างวัฒนธรรมไทยและยุโรปโดยได้รับการอนุรักษ์เช่นเดียวกับบริเวณ ท่าพระจันทร์ ท่าเตียน ท่าพระอาทิตย์ และบริเวณหน้าพระลาน
ท่าพระจันทร์ อีกย่านเก่าที่มีประวัติความเป็นมายาวนาน มีบรรยากาศของวันวาน และความเป็นปัจจุบันให้สัมผัส ทั้งในด้านการค้าขาย และมนต์เสน่ห์ของอาหารซึ่งมีความหลากหลาย ทั้งมีท่าเรือโดยสารข้ามฟาก โดยจากข้อมูลชุมชนท่าพระจันทร์ตั้งอยู่บริเวณถนนมหาราชและถนนพระจันทร์ เป็นชุมชนขนาดใหญ่ที่มีความน่าสนใจและถือเป็นชุมชนประวัติศาสตร์อีกแห่งหนึ่งในเขตพระนคร
“ย่านเก่า สถานที่สำคัญริมแม่น้ำเจ้าพระยามีหลายสถานที่ การเรียนรู้สิ่งเหล่านี้จะช่วยเพิ่มพูนความเข้าใจ ได้ทราบถึงที่มาความหมาย จากที่กล่าวชุมชนริมน้ำ ชุมชนเก่าในแต่ละแห่งมีความสำคัญมีเอกลักษณ์ มีสถานที่สำคัญที่บอกเล่าเรื่องราวศิลปะสถาปัตย กรรม วิถีชีวิต ปัจจุบันแม้บทบาทการสัญจรทางน้ำจะปรับเปลี่ยน หลังจากมีการตัดถนน มีรถยนต์ ฯลฯแต่คุณค่าของสายน้ำยังคงความสำคัญต่อการเรียนรู้รอบด้าน”
การส่งเสริมมีกิจกรรมท่องเที่ยวทางน้ำ เที่ยวชุมชนที่นอกจากทำให้ได้สัมผัสกับธรรมชาติ ยังเชื่อมโยงการเรียนรู้วัฒนธรรม วิถีชีวิต ประเพณี เรียนรู้ที่ มาของชื่อชุมชน ภูมิปัญญาการทำอาชีพต่าง ๆ โดยที่สำคัญคือการอยู่ร่วมกัน เป็นมนต์เสน่ห์ที่นักท่องเที่ยวโดยเฉพาะชาวต่างชาติให้ความสนใจมาเที่ยว ซึ่งที่ผ่านมาเราก็มักได้รับการโหวต มีชื่อเป็นเมืองน่าท่องเที่ยวอยู่เนือง ๆ
อาคารเก่าริมแม่น้ำยังมีการปรับ ปรุงออกแบบกลมกลืนเข้ากับสถาปัตย กรรม สิ่งแวดล้อม ท่าน้ำ ย่านเก่าบางแห่งยังพัฒนาเป็นย่านครีเอทีฟ มีอาร์ตแกล เลอรี่ มีเส้นทางเที่ยวเชื่อมต่อไปยังสถานที่ต่าง ๆ ให้สัมผัสกับความหลากหลายของบรรยากาศทั้งความชิค ตรงกับไลฟ์สไตล์ มีมุมสวยให้ถ่ายภาพ เป็นอีกส่วนหนึ่งที่ทำให้ย่านเก่ามีชีวิตชีวา ทำให้ได้เรียนรู้ และสัมผัสกับพื้นที่เพิ่มขึ้น
“ปัจจุบันมีการสื่อความหมายเล่าเรื่องพื้นที่เก่าย่านเก่าหลากหลายมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นงานศิลปะ เมนูอาหาร ป้ายต่าง ๆ จากที่กล่าวการเข้าไปท่องเที่ยวไปสัมผัสบรรยากาศจะเกิดความเอ๊ะ เห็นสตอรี่ที่มาที่ไปซึ่งสิ่งเหล่านี้ส่งต่อเกิดการเรียนรู้ ต่อยอด ทั้งก่อเกิดการดูแลรักษาคุณค่า”
บอกเล่ามนต์เสน่ห์ย่านเก่าที่มีมนต์เสน่ห์.
